Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung 2: Liệu VN có bị thuế quan toàn diện? Ngành nào hưởng lợi, ngành nào nguy cơ?

Tóm tắt (Abstract)

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung đang bước vào giai đoạn mới với sự thay đổi trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ dưới nhiệm kỳ tiếp theo của Donald Trump. Việt Nam, với vai trò là một trong những đối tác thương mại quan trọng của Mỹ, đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức từ biến động này. Báo cáo này phân tích điểm khác biệt của chiến tranh thương mại lần này so với giai đoạn 2018-2020, đánh giá những ngành hưởng lợi và gặp rủi ro tại Việt Nam, xác định khả năng bị áp thuế toàn diện, và đề xuất chiến lược giúp Việt Nam thích ứng và tận dụng cơ hội từ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giới thiệu (Introduction)

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung, khởi nguồn từ năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump, đã gây ra những tác động đáng kể đối với nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các nước phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc. Trong nhiệm kỳ mới của ông Trump, bắt đầu tư 20/1/2025, căng thẳng thương mại sẽ gia tăng, nhưng với cách tiếp cận mới nhằm vào các lĩnh vực trọng yếu như công nghệ, chuỗi cung ứng và năng lượng tái tạo. Việt Nam, với vị thế là một trung tâm sản xuất thay thế cho Trung Quốc, có thể hưởng lợi từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng, nhưng một vài ngành đặc thù vẫn có thể bị tác dộng của các biện pháp thuế quan.

Mục tiêu của báo cáo này là phân tích chi tiết tác động của chiến tranh thương mại Mỹ – Trung đến Việt Nam, xác định các ngành có lợi thế và các ngành có thể bị ảnh hưởng, đồng thời đề xuất chiến lược giúp Việt Nam giảm thiểu nguy cơ bị áp thuế và tận dụng cơ hội từ sự dịch chuyển thương mại toàn cầu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

1. Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung 2.0: Khác biệt so với giai đoạn 2018-2020

Trong nhiệm kỳ trước, Mỹ áp thuế rộng rãi lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm gây sức ép buộc Bắc Kinh nhượng bộ về thương mại. Tuy nhiên, giai đoạn mới có thể tập trung vào các lĩnh vực chiến lược như công nghệ, chip, xe điện, và năng lượng tái tạo.

Chính quyền Trump có thể mở rộng liên minh thuế quan với EU, Nhật Bản và Hàn Quốc nhằm tạo sức ép lớn hơn lên Trung Quốc. Mới đây, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố áp thêm thuế 25% đối với toàn bộ sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ, đánh dấu động thái mạnh mẽ hơn so với nhiệm kỳ trước.

2. Việt Nam: Ngành hưởng lợi và ngành gặp rủi ro

2.1 Ngành hưởng lợi

Sản xuất công nghiệp & điện tử: Các tập đoàn lớn như Apple, Intel, NVIDIA, Dell có thể mở rộng sản xuất tại Việt Nam để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Dệt may, da giày, nội thất: Mỹ có thể tăng nhập khẩu từ Việt Nam khi thuế suất đối với Trung Quốc gia tăng. Bán dẫn & AI: Hợp tác giữa Việt Nam với NVIDIA, Qualcomm, SK Hynix giúp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng công nghệ cao.

2.2 Ngành gặp rủi ro

Thép, nhôm, hóa chất: Mỹ có thể siết chặt thuế quan đối với các sản phẩm có tỷ lệ linh kiện Trung Quốc cao. Với việc Trump công bố thuế nhập khẩu mới đối với thép và nhôm, ngành thép và nhôm Việt Nam có thể chịu tác động đáng kể. Nếu không kiểm soát tốt xuất xứ hàng hóa, Việt Nam có thể bị áp thuế bổ sung. Xuất khẩu phụ thuộc vào Trung Quốc: Nếu Trung Quốc bị áp thuế mạnh, các doanh nghiệp Việt Nam phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu Trung Quốc cũng sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực.

3. Liệu Việt Nam có bị đánh thuế toàn diện?

Khả năng Mỹ áp thuế toàn diện đối với hàng hóa Việt Nam gần như bằng 0, do Việt Nam không chỉ là đối tác thương mại quan trọng mà còn là một mắt xích chiến lược trong chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ. Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị với Trung Quốc, Washington cần một nền sản xuất thay thế đáng tin cậy để giảm phụ thuộc vào Bắc Kinh. Việt Nam với vị trí chiến lược và năng lực sản xuất ngày càng phát triển là lựa chọn lý tưởng, điều này khiến Mỹ không thể áp dụng các biện pháp thuế quan toàn diện mà có nguy cơ làm suy yếu đối tác này.

Tuy nhiên, Mỹ vẫn có thể áp thuế có chọn lọc đối với một số ngành cụ thể như thép, nhôm hoặc những mặt hàng bị nghi ngờ lợi dụng Việt Nam làm điểm trung chuyển hàng hóa từ Trung Quốc. Lệnh áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu là một tín hiệu cho thấy Washington đang giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng, đặc biệt với các ngành có tỷ lệ nhập khẩu linh kiện từ Trung Quốc cao. Mục đích chính của việc này chỉ là để nhắc nhở Việt Nam phải kiểm soát tốt xuất xứ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, chứ không phải kéo VN vào một cuộc chiến thương mại với mỹ..

Về mặt chiến lược, Mỹ không chỉ tìm kiếm lợi ích kinh tế mà còn muốn củng cố tầm ảnh hưởng tại khu vực Đông Nam Á, nơi Việt Nam đóng vai trò trung tâm. Một chính sách thương mại quá cứng rắn đối với Việt Nam sẽ đẩy nước này xích lại gần hơn với các đối tác khác như Trung Quốc và châu Âu, điều mà Mỹ chắc chắn không mong muốn. Do đó, chính quyền Việt Nam cần tận dụng vị thế của mình để củng cố hợp tác kinh tế với Mỹ, đồng thời đẩy mạnh kiểm soát xuất xứ hàng hóa và dần nâng cao năng lực sản xuất nội địa nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

4. Việt Nam cần làm gì để giảm nguy cơ bị áp thuế?

Chiến lược cấp quốc gia gồm có: 1) Kiểm soát chặt chẽ chứng nhận xuất xứ (CO) để tránh bị Mỹ nghi ngờ là điểm trung chuyển hàng Trung Quốc. 2) Tăng cường hợp tác với Mỹ và EU để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. 3) Đẩy mạnh công nghiệp hỗ trợ để giảm sự phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu từ Trung Quốc.

Chiến lược cho doanh nghiệp: 1) Tái cấu trúc chuỗi cung ứng để tăng hàm lượng nội địa trong sản phẩm xuất khẩu. 2) Nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm thay vì chỉ gia công lắp ráp. 3) Thúc đẩy thương hiệu “Made in Vietnam” để giảm rủi ro thuế quan.

5. Nhà đầu tư nên làm gì trong môi trường đầu tư có thể bị biến động ngắn hạn do các thông tin thuế quan?

Trong bối cảnh chiến tranh thương mại leo thang và Mỹ tiếp tục áp thuế lên nhiều mặt hàng nhập khẩu. Mặc dù VN hưởng lợi chiến tranh thương mại, nhưng thị trường chứng khoán vẫn sẽ có những xáo trộn và biến động ngắn hạn trước các thông tin thuế quan.

Để tối ưu hóa lợi nhuận và kiểm soát rủi ro ngắn hạn tốt hơn, nhà đầu tư nên tập trung vào các cổ phiếu vốn hóa lớn, có thanh khoản cao, được các quỹ đầu tư nắm giữ và thuộc nhóm ngành hưởng lợi từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng, đang có KQKD tăng trưởng tốt, có triển vọng phát triển về dài hạn. Các nhóm ngành như công nghệ (FPT), ngân hàng (STB, TCB, CTG…), logistics và bất động sản khu công nghiệp sẽ là những ngành có tiềm năng tăng trưởng trong dài hạn nhờ dòng vốn FDI và sự thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, nhóm công nghệ và ngân hàng có thanh khoản tốt và được các tổ chức bảo trợ, nên sẽ ít bị biến động ngắn hạn hơn. Ngược lại, nhà đầu tư nên tránh cổ phiếu vốn hóa nhỏ, đặc biệt là các doanh nghiệp dễ bị tác động tiêu cực từ thuế quan vì có thể đối mặt sự biến động lớn mỗi khi có tin tức áp thuế và trả đũa giữa các bên.

Kết luận

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung giai đoạn mới không chỉ là một cuộc xung đột kinh tế đơn thuần mà còn là một phần trong chiến lược cạnh tranh toàn diện giữa hai cường quốc. Việt Nam, với vai trò là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và một đối tác chiến lược của Mỹ, đứng trước những cơ hội lớn từ sự dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc, nhưng đồng thời cũng đối diện với rủi ro giám sát chặt chẽ hơn từ Mỹ.

Khả năng Mỹ áp thuế toàn diện đối với Việt Nam là rất thấp, do nhu cầu chiến lược của Washington trong việc duy trì ảnh hưởng tại Đông Nam Á. Tuy nhiên, Việt Nam không thể chủ quan, đặc biệt với các ngành như thép, nhôm và linh kiện điện tử có xuất xứ nguyên liệu từ Trung Quốc. Việc nâng cao tính minh bạch trong xuất xứ hàng hóa, phát triển công nghiệp hỗ trợ và mở rộng quan hệ thương mại với nhiều đối tác sẽ là yếu tố then chốt giúp Việt Nam tránh bị “áp thuế có chọn lọc”.

Trong môi trường đầu tư có thể chiu biến động ngắn hạn từ các tin tức thuế quan và trả đũa, chiến lược tối ưu là tập trung vào cổ phiếu vốn hóa lớn, có thanh khoản tốt và hưởng lợi từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng, cũng như hưởng lợi từ sự mở rộng mạnh mẽ quy mô GDP theo kế hoạch 5-10-20 năm tới của chính phú. Các nhóm ngành như công nghệ, ngân hàng, logistics và bất động sản khu công nghiệp sẽ đóng vai trò chủ đạo. Ngược lại, việc hạn chế tiếp xúc với cổ phiếu vốn hóa nhỏ, thanh khoản thấp sẽ giúp nhà đầu tư kiểm soát rủi ro biến động ngắn hạn.

Báo cáo được thực hiện bởi Bộ Phận Phân Tích Đầu Tư Và Hoạch Định Chiến Lược – Nhà Đầu Tư Thành Công
Theo dõi chúng tôi tại Cộng đồng Facebook CANSLIMPRE để cập nhật nhanh nhất từng nhịp đập thị trường https://www.facebook.com/groups/nhadaututhanhcongcanslimpre
Kết bạn hoặc follow các thành viên của TSI để cùng thảo luận và định hướng chiến lược đầu tư
https://www.facebook.com/Caoboiphoco
https://www.facebook.com/khucngoctuyen1988

Follow kênh Youtube Nhà Đầu Tư Thành Công, hoặc tìm kiếm từ khóa CANSLIM để cùng nghiên cứu phương pháp đầu tư CANSLIM-Pre được tối ưu và toàn diện cho TTCK VN

https://www.youtube.com/@nhadaututhanhcong_canslimpre