MỸ KHÔNG THỂ RÚT KHỎI CHÂU Á NÊN SẼ CÓ FTA VIỆT – MỸ HOẶC CAM KẾT SONG PHƯƠNG NGẮN HẠN TRONG 90 NGÀY TỚI
Tác giả: Khúc Ngọc Tuyên & TSI Research
Ngày: 10/04/2025
1. Bối cảnh mới: Thuế quan – công cụ để mặc cả, không phải để rút lui
Trong bối cảnh chính quyền Trump tuyên bố áp thuế 125% lên Trung Quốc và 10% với phần còn lại của thế giới, nhiều người đặt câu hỏi: Phải chăng Mỹ đang muốn thu hẹp hiện diện thương mại tại châu Á? Câu trả lời là: Không. Thực tế, Mỹ không thể – và sẽ không – rút khỏi châu Á. Thay vào đó, Washington đang tái định hình trật tự thương mại trong khu vực bằng một loạt các đòn thuế chiến lược nhằm buộc các đối tác phải mặc cả lại vai trò và cam kết của mình theo định hướng của Mỹ.
2. Châu Á: Trung tâm của chuỗi cung ứng và thị trường toàn cầu
Châu Á là nơi hội tụ gần 5 tỷ dân – chiếm hơn 60% dân số toàn cầu. Đây cũng là khu vực tạo ra hơn 50% giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng công nghệ, dệt may, điện tử, và hàng tiêu dùng công nghiệp. Hơn 70% hàng nhập khẩu vào Mỹ trong các lĩnh vực chiến lược đều có nguồn gốc hoặc được gia công tại châu Á. Mỹ không có lựa chọn nào thực tế để thay thế châu Á – chỉ có thể buộc khu vực này hoạt động theo luật chơi mà họ đặt ra.
Ngay cả Trung Quốc, nước đang là đối tượng cuộc chiến thương mại với mỹ, thì hai nước vẫn không thể ngắt giao thương. Nvidia bị cấm bán chip cao cấp nhưng vẫn phải sản xuất các loại dành riêng cho thị trường TQ là một ví dụ, để duy trì hiện diện và thị trường, không để mất vào tay các đối thủ khác.
3. Vì sao các nước châu Á bị áp thuế cao hơn phần còn lại?
Phân tích các nước bị đánh thuế cao như Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, có thể thấy mẫu số chung rất rõ ràng:
– Có thặng dư thương mại lớn với Mỹ
– Có yếu tố thị trường thiếu minh bạch theo quan điểm của Mỹ (tỷ giá, trợ cấp nội địa, SOE)
– Không có FTA trực tiếp hoặc chưa tái đàm phán theo mô hình mới của Mỹ
– Có vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu
Nói cách khác, chính các nước này là trung tâm trong kế hoạch “cân bằng lại trật tự châu Á” của Mỹ. Họ bị áp thuế không phải vì Mỹ muốn loại bỏ họ – mà vì Mỹ muốn buộc họ bước vào bàn đàm phán.
4. Không ai thay thế được châu Á – và Mỹ biết điều đó
Dù Washington có nhắc đến ‘nearshoring’ hay ‘reshoring’, thực tế không một quốc gia nào ở châu Mỹ – kể cả Mexico, Canada hay Colombia – có thể thay thế vai trò của châu Á. Cơ sở hạ tầng, lao động, và quy mô thị trường của những quốc gia này không đủ để hấp thụ dòng dịch chuyển sản xuất. Do đó, chiến lược của Mỹ không phải là rút khỏi châu Á – mà là kiểm soát lại vị trí của từng nước trong khu vực, từ Việt Nam đến Malaysia, Ấn Độ và cả các đồng minh như Nhật Bản, Hàn Quốc.
Bên cạnh đó, gây hấn với cả thế giới rồi kéo nhau về Châu Mỹ, thì vẫn cũng có nguy cơ bị tẩy chay cả hội. Mỹ biết điều đó.
5. Chiến lược thuế quan kiểu Trump: Dồn lực ép đàm phán sâu hơn tại châu Á
Thuế 125% với Trung Quốc là đòn trừng phạt. Thuế 10% với các nước còn lại là phép thử. Nhưng cả hai đều chung mục tiêu: ép các đối tác châu Á phải đưa ra những nhượng bộ thực chất – từ mở cửa thị trường nông sản, dịch vụ tài chính đến chia sẻ dữ liệu, hạ tầng công nghệ và cam kết liên kết chiến lược. Thuế không nhằm triệt tiêu thương mại – mà để buộc tái định vị quan hệ, bằng con đường đàm phán song phương có kiểm soát. Đây chính là nền tảng của mô hình “mini-deal diplomacy” (*) mà Trump đã nhiều lần áp dụng.
(*) Mini-deal diplomacylà một phong cách đàm phán thương mại đặc trưng dưới thời Tổng thống Donald Trump, được dùng để đạt được các mục tiêu chiến lược thông qua những cam kết song phương ngắn hạn, cụ thể, dễ thực thi – thay vì đàm phán hiệp định thương mại tự do toàn diện (FTA) dài hơi.
6. Lời kết: Thuế cao không có nghĩa là Mỹ muốn rời bỏ châu Á
Các nước châu Á bị áp thuế cao là bởi họ đang ở vị trí quan trọng trong mắt Washington, chứ không phải đánh thuế cao với 1 loạt nước châu Á, rồi nghỉ chơi, rồi rút khỏi Châu Á. Không quốc gia nào bị đánh thuế nặng bằng một công thức tính thuế vô lý nếu không có giá trị mặc cả. Và không có thị trường nào bị gây sức ép nếu không được Mỹ xem là “mảnh ghép chiến lược cần kiểm soát”. Thực tế, Việt Nam đã chủ động đàm phán sớm, đã chủ động thực hiện nhiều cải cách luật pháp, thể chế, đưa ra nhiều giải pháp, ký hợp đồng mua thêm nhiều hàng hóa Mỹ, và có sẽ có các cam kết kỹ thuật, và có thể là cả FTA song phương. Nhờ đó, trong 90 ngày tới, sẽ chuyển thế bị động thành chủ động – để không chỉ gỡ thuế, mà còn nâng vị thế trong trật tự châu Á mới.
